Gdy wychodziłam z budynku ludzie podchodzili do mnie, podając ręce. Pytali: "Co będzie? Jak to możliwe? Dlaczego tak się stało?". Co będzie... Na pewno będzie rewizja. Ale też będzie i tak, że w kolejną rocznicę zbrodni oprawcy nadal będą bezkarni. A stało się tak dlatego, że ten sąd od samego początku robił wszystko, by uniewinnić oskarżonych. Ten wyrok zapadł nie ostatniego, lecz pierwszego dnia procesu.

Część druga - Warszawa

Od: Ministra Spraw Wewnętrznych, Warszawa, dnia 13 grudnia 1991 r.
Do: Komendantów Wojewódzkich MO (woj. wszystkie)
Komendantów Szkół MSW i MO
TAJNE
Egz. nr 1
SZYFROGRAM NR Zw-I-01486

Treść:
Na podstawie art. art. 23, 26, 27 i 28 dekretu z dnia 13 grudnia 1981 r., o stanie wojennym wprowadzone zostały następujące zasady użycia środków przymusu bezpośredniego, w tym broni palnej przez funkcjonariuszy MO i pracowników (członków) formacji (organizacji) powołanych do ochrony porządku publicznego lub mienia społecznego oraz żołnierzy w wypadkach nadzwyczajnych:

1. użycie środków przymusu bezpośredniego w tym broni palnej następuje na zasadach określonych w obowiązujących dotychczas przepisach,
   
2. w wypadkach nadzwyczajnych można użyć środków przymusu bezpośredniego w tym chemicznych środków obezwładniających i urządzeń do miotania wody, a w przypadkach wyjątkowych również broni palnej, gdy nie można uniknąć niebezpieczeństwa, zagrożenia życia lub zamachu,
   
3. użycie chemicznych środków obezwładniających i urządzeń do miotania wody, następuje na podstawie decyzji Komendanta Wojewódzkiego MO, a w odniesieniu do sił zbrojnych - dowódcy okręgu wojskowego,
   
4. użycie broni palnej przez oddziały i pododdziały zwarte następuje na podstawie decyzji Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, a w odniesieniu do sił zbrojnych Ń Ministra Obrony Narodowej,
   
5. w przypadkach, w których wszelka zwłoka groziłaby bezpośrednim niebezpieczeństwem dla życia lub zdrowia albo mienia społecznego w znacznych rozmiarach decyzję o użyciu wyżej wymienionych środków podejmuje dowódca oddziału lub pododdziału o czym niezwłocznie zawiadamia swego przełożonego,
   
6. decyzje o wyposażeniu członków ORMO oraz innych formacji i organizacji powołanych do ochrony porządku publicznego lub mienia społecznego w środki przymusu bezpośredniego, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach również w broń palną podejmuje Minister Spraw Wewnętrznych,
   
7. w okresie stanu wojennego formacje i organizacje powołane do ochrony porządku publicznego lub mienia społecznego, z wyjątkiem sił zbrojnych, podlegają w sprawach operacyjnych Ministrowi Spraw Wewnętrznych i organom MO,
   
8. wypadkami nadzwyczajnymi w rozumieniu dekretu są przypadki:
   - sprowadzenia niebezpieczeństwa powszechnego dla życia, zdrowia lub wolności obywateli,
   - sprowadzenia bezpośredniego niebezpieczeństwa zagrożenia dla mienia społecznego, indywidualnego lub osobistego w znacznych rozmiarach,
   - sprowadzenia niebezpieczeństwa zagrożenia obiektów ważnych dla obronności lub bezpieczeństwa państwa,
   - sprowadzenia bezpośredniego zagrożenia albo zajęcia budynków administracji państwowej oraz organizacji politycznych i społecznych, a także ważnych obiektów i urządzeń gospodarki narodowej.

Generał na ławie

Od marca 1993 r. przed Sądem Wojewódzkim w Warszawie toczył się proces przeciwko byłemu szefowi MSW Czesławowi Kiszczakowi, oskarżonemu o to, że bez żadnych podstaw prawnych wydał tajny szyfrogram, zobowiązujący podwładnych do przestrzegania zasad użycia broni palnej wobec załóg objętych strajkiem okupacyjnym, a tym samym przyczynił się do zastrzelenia 9 górników KWK "Wujek". Od początku były trudności z posadzeniem Kiszczaka na ławie oskarżonych. Najpierw wyłączono go do odrębnego postępowania z procesu katowickiego. Za świadczenie o złym stanie zdrowia Kiszczaka wydał prof. Jacek Żochowski, późniejszy minister zdrowia. Potem zrezygnował sędzia W. Wasiluk, który obraził się na dziennikarzy za to, że ujawnili, iż w stanie wojennym wydał wyrok wyższy niż żądał prokurator. Sędzia Wasiluk stwierdził, iż pod naciskiem prasy nie może prowadzić tej sprawy. Proces wznowiony został dopiero w styczniu 1995 r. Kiszczak odpowiadał z art. 140 kk (kto sprowadza powszechne niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia). Za ten czyn grozi kara pozbawienia wolności od 2 do 10 lat.
"Powszechne niebezpieczeństwo" oskarżony Kiszczak sprowadził wydając swój szyfrogram, który niektórzy usiłują nazwać "przypomnieniem zasad użycia broni palnej". Czy istotnie było to tylko przypomnienie? Do czasu wysłania szyfrogramu, decyzję o użyciu broni mógł podjąć tylko szef MSW, na wniosek komendanta wojewódzkiego. Tymczasem w punkcie "e" szyfrogramu Kiszczak przekazał swoje uprawnienia dowódcom oddziałów i pododdziałów, stwierdzając, że mogą wydać rozkaz o użyciu broni palnej w "wypadkach nadzwyczajnych", gdy "wszelka zwłoka groziłaby bezpośrednim niebezpieczeństwem dla życia lub zdrowia albo mienia społecznego o znaczących rozmiarach". Kiszczak wyjaśnia również co to są te "wypadki nadzwyczajne". Otóż są to m.in.: "zagrożenie mienia społecznego", a także "sprowadzenie niebezpieczeństwa zagrożenia obiektów ważnych dla obronności i bezpieczeństwa państwa" oraz "sprowadzenie bezpośredniego zagrożenia dla zajęcia budynków administracji państwowej oraz organizacji politycznych i społecznych (np. zarządów regionów "Solidarności" Ń przyp. aut.), a także ważnych obiektów i urządzeń gospodarczych" (np. zakładów przemysłowych, kopalni, hut itd. Ń przyp. aut.). Nie ulega kwestii, że szyfrogram Kiszczaka, definiując w taki sposób "wypadki nadzwyczajne", dał praktycznie prawo do niemal nieograniczonego użycia broni, a decyzje w tej sprawie, gdy "wszelka zwłoka... itd.", scedował na dowódców nawet bardzo niskiego szczebla (np. plutonów).
Na pytanie, czy Kiszczak jest winny śmierci i zranienia górników, ma odpowiedzieć sąd. Treść tajnego szyfrogramu mówi jednak sama za siebie.

(...)

Naprawdę jak w Czeczenii

"Nie ma przedawnienia dla komunistycznych zbrodni" Ń taki transparent powitał byłego szefa WRON gen. Wojciecha Jaruzelskiego, zeznającego w procesie Kiszczaka. Przewodnicząca składu sędziowskiego nakazała zwinąć transparent, a Jaruzelski wkroczył na salę w towarzystwie dwóch ochroniarzy. Kilkudziesięciu górników przyjechało do Warszawy, by przysłuchiwać się zeznaniom Jaruzelskiego i byłego wiceministra spraw wewnętrznych Władysława Ciastonia.
Jaruzelski o świadczył, iż w czasie trwania obrad tzw. dyrektoriatu, złożonego m.in. z kilku sekretarzy KC, wicepremierów i ministrów, do Warszawy zadzwonił komendant wojewódzki MO w Katowicach Jerzy Gruba, zwracając się do Kiszczaka o zgodę na użycie broni. Kiszczak wyszedł do telefonu, a po powrocie oznajmił, iż zakazał strzelania. W godzinę później Gruba telefonował po raz kolejny, oświadczając, że broń została użyta, że są zabici i ranni. Zdaniem Jaruzelskiego Kiszczak robił co mógł, by nie było ofiar. Mówił, że w skali kraju były to nieduże straty, bo zginęło tylko 9, a mogło zginąć 90 czy nawet 9 tysięcy. Oburzenie w śród publiczności wywołało porównanie tamtej tragedii z aktualną sytuacją w Czeczenii. Jaruzelski twierdził także, że na Śląsku były najbardziej radykalne nastroje, że to właśnie tutaj pojawiło się znane hasło: "A na drzewach, zamiast liści, będą wisieć komuniści". Dla WRON Śląsk był głównym zapalnikiem, który należało rozładować. Pytanie, czy śmierć górników rozładowała ten zapalnik i czy została zadana w słusznej sprawie, pozostało bez odpowiedzi.
śląskim robotnikom zeznające w tym dniu osoby jednoznacznie kojarzyły się ze zbrodnią, jaką popełniono na ich kolegach z "Manifestu Lipcowego" i "Wujka".
- Bandyci! Zbrodniarze! - krzyczeli podczas przerw widzowie. Ochrona sądu wezwała policję, ale jej interwencja była niepotrzebna. Oskarżony Kiszczak i broniący go kumple spokojnie opuścili gmach sądu.